Żelazo jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju fizycznego i poznawczego dziecka. Ten cenny pierwiastek należy stale uzupełniać, komponując odpowiedni jadłospis maluszka. Maluszek do ukończenia 6. miesiąca życia posiada zapasy żelaza zgromadzone jeszcze, gdy był w brzuchu mamy. Dodatkowo karmiąc piersią, mama zapewniasz dziecku odpowiednią podaż tego mikroelementu. Kiedy niemowlę skończy 6. miesiąc życia, zgromadzone zapasy wyczerpią się, a źródłem żelaza będą pokarmy uzupełniające. Eksperci ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) rekomendują, aby w 6 pierwszych miesiącach życia dziecko było karmione wyłącznie piersią. Po tym okresie przychodzi czas na rozszerzanie jadłospisu niemowlęcia, a mleko mamy wciąż powinno być stałym elementem codziennej diety malucha – nawet do ok. 2. roku życia lub dłużej, tak długo, jak chce tego mama i dziecko.
Co znajdziesz w tym artykule:
Dlaczego żelazo jest tak ważne w diecie dziecka?
Żelazo jest niezbędnym składnikiem mineralnym, który zapewnia prawidłowe funkcjonowanie wszystkich narządów w organizmie. Żelazo połączone z hemoglobiną transportuje tlen do każdej komórki organizmu, dzięki czemu wszystkie organy mogą sprawnie funkcjonować. Żelazo jest również niezbędne do budowania odporności dziecka, a co szczególnie istotne – wpływa na rozwój układu nerwowego.
Zapotrzebowanie na żelazo
Rozszerzanie diety należy rozpocząć nie wcześniej niż od 17. tygodnia życia (początek 5. miesiąca życia) i nie później niż w 26. tygodniu życia maluszka (początek 7. miesiąca życia)[1]. Niemowlęta między 7. a 11. miesiącem życia potrzebują 11 mg żelaza każdego dnia[2].
Na początku wprowadzania nowych pokarmów źródłem żelaza są warzywa, kaszki i inne produkty zbożowe, które rozpoczynają naukę nowych – innych niż mleko mamy lub modyfikowane – smaków i konsystencji. Z czasem żelazo dostarczane jest wraz z posiłkami mięsnymi czy rybnymi.
Źródła żelaza, które możesz podawać dziecku w wieku 5-6 miesięcy to:
- warzywa i owoce: natka pietruszki, brokuły, bób, fasolka szparagowa, burak, brukselka, szpinak, groszek zielony, pietruszka, porzeczki, poziomki, maliny i awokado,
- produkty zbożowe: pieczywo żytnie, razowe, pełnoziarniste, pumpernikiel, chleb chrupki, grahamki, płatki owsiane, płatki jęczmienne, kasza jaglana, kasza gryczana, kasza pęczak, ryż brązowy.
Źródła żelaza w diecie dziecka po ukończeniu 6. miesiąca życia to:
- warzywa i owoce,
- produkty zbożowe wymienione wyżej,
- mięso i przetwory mięsne: cielęcina, wołowina, wieprzowina, królik, kaczka i kurczak,
- ryby: łosoś, dorsz, makrela, śledź.
Dlaczego dzieci narażone są na niedobór żelaza?
Niski poziom żelaza jest najczęstszą przyczyną niedokrwistości, czyli anemii. Na niedobór żelaza najbardziej narażone są dzieci między 6. a 20. miesiącem życia, jak również wcześniaki, dzieci z niską masą urodzeniową ciała i nasiloną lub przedłużają się żółtaczką poporodową[3]. Kolejnymi grupami narażonymi na niski poziom żelaza są dzieci karmione mlekiem mamy, która ma niedobór żelaza, szybko rosnące dzieci, dzieci z nadwagą, a także te na diecie wegańskiej oraz wegetariańskiej. Do innych przyczyn niedoboru żelaza u dzieci zalicza się:
- niedostateczną podaż żelaza wraz z spożywanymi pokarmami, np. przez nieprawidłowo zbilansowaną dietę,
- zaburzenia odżywiania, diety odchudzające,
- zaburzenia wchłaniania – nawracające biegunki, wady anatomiczne jelit, zakażenia,
- ostre lub przewlekłe krwawienia, np. z przewodu pokarmowego czy zarażenia pasożytami jelitowymi.
Jakie są pierwsze objawy niedoboru żelaza?
Objawy, które mogą świadczyć o niedoborze żelaza, to:
- męczliwość, osłabienie,
- bladość skóry i śluzówek,
- upośledzone łaknienie,
- łamliwość paznokci i włosów,
- intensywnie czerwony, wygładzony, niekiedy bolesny język,
- pogorszenie koncentracji u starszych dzieci[4].
Kiedy należy zbadać poziom żelaza u dziecka?
Prawidłowo rozwijające się dzieci powinny mieć wykonaną morfologię jako badanie przesiewowe w kierunku niedoboru żelaza po ukończeniu 1. roku życia. Dzieci z grup ryzyka badanie to powinny mieć wykonane wcześniej i powtarzane w wieku 1-3 lat.
W jaki sposób dbać o poziom żelaza u dziecka?
Aby nie dopuścić do niedoboru żelaza w organizmie dziecka, przede wszystkim należy dbać o dietę bogatą w ten składnik mineralny. Dzieci ze stwierdzonym niedoborem tego pierwiastka powinny – pod kontrolą lekarza – przyjmować suplementy zawierające żelazo.
Jak można zwiększyć poziom żelaza u dziecka?
Wchłanianie żelaza ułatwia obecność witamina C i kwasów organicznych, zawarte np. w owocach. Planując posiłek dla dziecka, możesz podać mu np. kaszkę zbożową z dodatkiem musu owocowego.
[1] Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci , Standardy Medyczne/Pediatria 2021, T. 18.
[2]Mirosław Jarosz i wsp., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.
[3] Teresa Jackowska; Żelazo; Przewodnik dla rodziców Pierwsze 2 lata życia dziecka; Medycyna Praktyczna, Kraków, 2012.
[4] Michał Matysiak; Niedokrwistość z niedoboru żelaza u dzieci; Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego; 2020.