Karmienie piersią

Produkcja pokarmu naturalnego rozpoczyna się już w ciąży. Pierwsze mleko pojawia się pomiędzy 16. a 22. tygodniem ciąży. Wówczas gromadzi się ono jeszcze w przewodach mlecznych. Niekiedy tuż przed rozwiązaniem kilka kropelek mleka może pojawić się na brodawkach.

Korzyści płynące z karmienia piersią

Wiele towarzystw i organizacji – m.in. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Komitet Żywienia Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN), Instytut Matki i Dziecka (Imid) – rekomendują, aby dążyć do wyłącznego karmienia przez 6. pierwszych miesięcy życia dziecka.

Mleko matki charakteryzuje się licznymi właściwościami prozdrowotnymi, wynikającymi z jego unikalnego składu, który jest zmienny i dostosowany do aktualnych potrzeb żywieniowych niemowlęcia. W pokarmie naturalnym znajduje się wiele cennych składników, w tym m.in. oligosacharydy, laktoferyna, liczne przeciwciała, enzymy, hormony wzrostu, a także czynniki stymulujące rozwój odporności. Podstawową korzyścią dla dziecka, wynikającą z karmienia piersią jest zminimalizowanie ryzyka wystąpienia wielu chorób. Ponadto istnieją dowody na to, że karmienie piersią zmniejsza również ryzyko wystąpienia u dziecka w przyszłości: alergii, otyłości, zakażeń przewodu pokarmowego, dróg oddechowych,  cukrzycy typu 1 i 21.

Nie należy przy tym zapominać, że karmienie piersią niesie również za sobą wiele korzyści zdrowotnych dla matki. Wśród nich można wymienić m.in. zminimalizowanie ryzyka wystąpienia krwawienia poporodowego, a także przyśpieszenie procesu obkurczania macicy po porodzie czy zwiększenie remineralizacji kości.

Kiedy rozpocząć karmienie piersią?

Pierwsze karmienie piersią powinno odbyć się możliwie jak najszybciej – najlepiej tuż po porodzie. Jest to niezwykle istotne zarówno z punktu widzenia matki, jak i noworodka. Kontakt „skóra do skóry” sprawia, że organizm kobiety wydziela hormony, które są odpowiedzialne za stymulację laktacji. Nie bez znaczenia przy tym jest to, że pierwsze karmienie piersią sprzyja „przejściu” mikrobioty bakteryjnej z matki na noworodka.

Zazwyczaj w pierwszych godzinach swojego życia noworodek sygnalizuje gotowość do jedzenia m.in. przez otwieranie buzi. Niekiedy jednak dziecko może być niechętne do ssania piersi. Może być to spowodowane ulewaniem wodami płodowymi. W takiej sytuacji należy odczekać kilkadziesiąt minut, by układ pokarmowy maluszka całkowicie się oczyścił.

Pierwszym pokarmem noworodka karmionego piersią jest gęsty pokarm o żółtawym zabarwieniu (tzw. siara), który wydziela się tuż po porodzie. Zawiera on skoncentrowaną dawkę składników, które pełnią funkcję m.in. ochronną i stymulującą rozwój dziecka.

Jak często karmić piersią?

Najlepszym i zalecanym sposobem karmienia dziecka jest karmienie na żądanie, które polega na podawaniu dziecku pokarmu wyłącznie wtedy, kiedy tego potrzebuje, co może sygnalizować w różny sposób, w tym m.in. nadmiernym pobudzeniem, ssaniem palca czy też płaczem. W pierwszych tygodniach życia dziecko ssie pierś matki średnio 8-12 razy w ciągu doby (z czego 1-2 razy w nocy). Wraz z upływem czasu częstotliwość karmień maleje (do ok. 7-8 razy w drugim miesiącu życia).

W zakresie karmienia dziecka do 1. roku życia warto posiłkować się schematem żywienia niemowląt. W pierwszych miesiącach życia jedynym pokarmem dla niemowlęcia jest mleko matki.

Dziecko w 5-6 miesiącu życia oprócz umiejętności ssania i połykania pokarmu, zaczyna już rozdrabniać pokarm językiem, wypycha jedzenie z ust za pomocą języka, a także otwiera usta przy zbliżaniu łyżeczki. Może być to dobry czas na rozpoczęcie zapoznawania się dziecka z nowymi smakami i konsystencjami, ale warto pamiętać, że podstawą jego żywienia nadal powinno pozostawać mleko matki.

W kolejnych miesiącach życia dziecko pobiera wargami pokarm z łyżeczki, gryzie, żuje i rusza językiem na boki, a także zaczyna rozwijać koordynację umożliwiającą samodzielne jedzenie. Do 1. roku życia podstawą żywienia nadal pozostaje mleko matki (opcjonalnie mleko modyfikowane).

Jeśli maluch jest już najedzony, to najczęściej przestaje ssać, uspokaja się i zapada w sen. Warto pamiętać, że podczas tzw. skoków rozwojowych zwiększa się zapotrzebowanie dziecka na pokarm. Taki stan jest całkowicie normalny i zazwyczaj trwa kilka dni, po czym wszystko wraca do normy.

Jak prawidłowo karmić piersią?

Efektywność karmienia piersią uzależniona jest m.in. od pozycji matki i sposobu przystawienia dziecka do piersi. Mimo iż jest to naturalny proces, to większość kobiet –szczególnie świeżoupieczonych mam – zastanawia się jak poprawnie karmić swoje dziecko. Przy czym warto podkreślić, że nie istnieje jedna, uniwersalna pozycja, która odpowiadałaby wszystkim mamom. Wybór odpowiedniej techniki karmienia piersią powinien być podyktowany przede wszystkim ułatwieniem dziecku dostępu do piersi. Równie istotny jest także komfort matki.

Wyróżnia się pięć podstawowych technik karmienia piersią:

• Pozycja klasyczna

Jest to najpopularniejsza technika karmienia piersią. Matka przyjmuje wygodną pozycję siedzącą; plecami przylega do oparcia; utrzymuje pierś kciukiem, ułożonym przeciwstawnie do pozostałych palców (tzw. chwyt „C”), które nie dotykają brodawki. Matka naprowadza dziecko na pierś poprzez lekkie dotknięcie brodawką górnej wargi dziecka (ewentualnie okolicy przynosowej). Podczas pozycji klasycznej dziecko powinno mieć: szeroko otwarte usta, szczelnie obejmujące brodawkę; wargi lekko wywinięte, nos i brodę przylegające do piersi, a policzki wypełnione pokarmem.

• Pozycja biologiczna

Technika ta jest bardzo zbliżona do klasycznej. Różni się od niej głównie ułożeniem ciała matki, która przyjmuje pozycję półleżącą.

• Pozycja leżąca

Jest to technika nieco bardziej wymagająca – zarówno dla matki, jak i dziecka. Rekomendowana jest dla kobiet z bardzo dużymi piersiami lub płaskimi brodawkami. Matka przyjmuje pozycję leżącą na boku, głowę ma podpartą na poduszce, a rękę ułożoną pod głową lub podtrzymuje nią dziecko. Pierś, którą ma zamiar karmić, znajduje się przy powierzchni łóżka, a jej brodawka skierowana jest ku dziecku. Dziecko leży na boku, a jego twarz skierowana jest w stronę piersi. Przy pozycji leżącej bardzo ważne jest, by ciało niemowlęcia znajdowało się w jednej linii.

• Pozycja spod pachy

Jest to technika karmienia zalecana dla matek po cesarskim cięciu, a także kobiet z dużym biustem. Może dobrze sprawdzić się również wówczas, gdy dziecko ma problemy z uchwyceniem brodawki. Matka przyjmuje pozycję siedzącą, ma włożoną poduszkę pod plecy, a jej ciało jest lekko pochylone do przodu. Dziecko leży na boku, jego brzuszek przylega do boku, a nóżki znajdują się pod pachą matki. Kobieta karmiąca piersią podtrzymuje całą ręką dziecko. Opcjonalnie pod główkę dziecka można podłożyć poduszkę.

• Pozycja krzyżowa

Jest to jedna z najlepszych technik dla świeżo upieczonych mam, ponieważ zapewnia dziecku najłatwiejszy dostęp do piersi. Matka przyjmuje wygodną pozycję siedzącą, dziecko leży na boku, a jego brzuszek powinien przylegać do brzucha matki. Podczas karmienia matka przytrzymuje główkę dziecka ręką przeciwną do piersi, do której przystawia dziecko.

Zarówno przy ssaniu, jak i podczas płaczu dziecko połyka powietrze. Z tego powodu po każdym karmieniu dziecka, rekomenduje się uniesienie dziecka pionowo lub położenie jego główki na ramieniu i wykonanie masażu, lub oklepywania plecków. Ma to na celu wywołanie odbicia. Niekiedy towarzyszy temu ulanie niewielkiej ilości pokarmu.

Gdy nie możesz karmić piersią

W nielicznych przypadkach karmienie piersią jest przeciwwskazane. Ze strony dziecka można mówić o dwóch bezwzględnych przeszkodach: klasycznej galaktozemii (rzadka, wrodzona choroba metaboliczna) oraz o wrodzonym niedoborze laktozy. Oprócz tego przeciwwskazaniem do karmienia piersią może być również: zły stan zdrowia dziecka i niektóre wady serca (przy których ssanie piersi jest zbyt dużym wysiłkiem energetycznym dla dziecka).

Odrębną grupę przeszkód do karmienia piersią stanowią przeciwwskazania ze strony matki, wśród których należy wymienić m.in.:

• zakażenie wirusem HIV,
• nieleczoną gruźlicę,
• ciężką chorobę psychiczną,
• przyjmowanie narkotyków.

Pamiętaj! Przy wątpliwościach dotyczących przeciwwskazań, co do karmienia piersią należy skonsultować się z lekarzem lub z certyfikowanym doradcą laktacyjnym.

Źródła:

1. Szajewska H., Horvath A., Rybak A., et.al., Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci „Standardy Medyczne/Pediatria” 2016; 13: 9-34.
2. Czapkowska D. (red.), Karmienie piersią. Poradnik, Ministerstwo Zdrowia, Fundacja Pro-familia, Rzeszów 2017.